Wie onder de toegangspoort van het Achterhoeks Planetarium aan de Hoogstraat in het buitengebied van Toldijk doorloopt, begint aan een reis over de aarde, door de tijd, naar verleden en toekomst, naar sterren en planeten.
Het is het levenswerk van Henk Olthof, een gepassioneerd amateurastronoom. In ruim 35 jaar bouwde hij in zijn vrije tijd een indrukwekkende reeks astronomische instrumenten.
Eén jaar na zijn overlijden hebben vrijwilligers samen met de familie het initiatief genomen om een stichting op te richten met als doel het levenswerk van Henk Olthof voor de toekomst te behouden.
Zijn leven lang bouwde Henk Olthof in zijn achtertuin aan een aantal astronomische bouwwerken en instrumenten, waarmee op een heldere manier inzicht wordt gegeven in de elementaire sterrenkunde. Dit alles vóór het digitale tijdperk, waardoor een wonderlijke bouwdoos ontstond van stalen stiften, houten raderen, ijzerwerk en elektronica uit de vorige eeuw. Op het terrein zijn een aantal planetaria te vinden. Opstellingen die een bewegende, ruimtelijke of geprojecteerde voorstelling van de sterrenhemel met de zon, planeten en sterren geven. Samen met de zelfgebouwde Newtontelescoop en een aantal andere instrumenten worden de beginselen van de wereld van sterren en planeten uitgelegd. Op zijn erf, tussen zijn astronomische scheppingen, bouwde Henk Olthof ook nog eens een aantal beroemde gebouwen na op een schaal van 1 op 60.
Lange tijd waren de bouwwerken op het achtererf zijn domein, niet bestemd voor bezoekers. Maar vanaf augustus 1988, na zijn allereerste rondleiding in het kader van de jaarlijkse recreatieve fietstocht rond Toldijk "Fiets de boer op", stelde hij zijn erf open voor bezoekers. Het Achterhoeks Planetarium zag het levenslicht.
Henk ( geboren 1938 - † 2010) was de jongste van de drie zonen van aannemer E.J. Olthof aan de Hoogstraat in Toldijk. Na zijn opleiding tot timmerman aan de ambachtschool in Zutphen ging hij na zijn diensttijd op jonge leeftijd werken in het bedrijf van zijn vader. In 1959 volgde hij zijn vader op in het bedrijf, samen met zijn broers. Hij bleef op het ouderlijk huis wonen, ook toen hij in 1972 trouwde met Alie Onstenk.Op jonge leeftijd ging zijn interesse al uit naar de sterren en planeten boven Toldijk. Door zijn buitengewoon talent - hij ontwikkelde zich als bouwkundige, als elektrotechnicus, als werktuigbouwkundige - en zijn interesse in wat zich aan de hemel afspeelde, werden de contouren van wat later het Achterhoeks Planetarium zou worden, al snel zichtbaar.
Henk Olthof ontwikkelde zich tot een gerespecteerd amateurastronoom, bekend tot ver buiten de regio. Hij moest zich daarvoor kennis eigen maken vóór het internet de toegang tot kennis gemakkelijk maakte. De bibliotheek van Zutphen was zijn kennisbank.
In de vroege avonduren was hij op het erf achter het woonhuis te vinden om zijn ideeën te realiseren. Later op de avond verdiepte hij zich in de boeken over astronomie en in de techniek voor zijn bouwwerken. Dit alles vijfendertig jaar lang, want tot zijn dood is hij zijn passie trouw gebleven.
De Stichting
Toen na het overlijden van Henk Olthof de bouwwerken en instrumenten in verval dreigden te geraken, hebben een aantal vrijwilligers samen met de familie, een jaar na het overlijden van Henk, het initiatief genomen om het astronomisch levenswerk van Henk te behouden voor de toekomst door een stichting in het leven te roepen (2011). Een versnelde heropening van het Achterhoeks Planetarium werd mogelijk gemaakt door bijdragen uit het Cooperatiefonds van de Rabobank.
De Stichtlng Achterhoeks Planetarium Olthof stelt zich ten doel het Achterhoeks Planetarium in stand te houden, te onderhouden en open te stellen voor iedereen die geïnteresseerd is in de wereld van sterren en planeten.
Inmiddels heeft de Stichting de status van culturele ANBI.
Een tiental vrijwilligers dragen er zorg voor dat de doelstelling van de Stichting wordt gerealiseerd en bewaakt.
- Henny Barnhoorn - rondleider
- Jan Burgers - voorzitter
- Henk Huurnink - rondleider, coördinatie rondleidingen, onderhoud, secretariaat
- Evert Klein-Lenderink - financien
- Jan Mulder - rondleider, coördinatie publieksavonden, PR
- Henk Offenberg - rondleider
- Alie Olthof - ontvangst, onderhoud
- Walter Olthof - onderhoud
- Henk Stemerding - rondleider, onderhoud
- Luuk Bottema - rondleider
- Willy Berends - onderhoud website
Henk Olthof was een bevlogen bewonderaar van al het moois in de omgeving, een man met veel interesse in de sterrenhemel boven Toldijk, een man die zijn creativiteit de vrije loop liet en die niet stil kon zitten. Niet om in zijn omgeving te koop te lopen met zijn kennis en kunde, maar vanuit een innerlijke drang realiseerde hij aan de Hoogstraat zijn 'hemel op aarde'.
Zeker in de jaren '70 en '80 van de vorige eeuw moet de nachtelijke hemel aan de Hoogstraat schitterend zijn geweest; de lichtvervuiling was nog geen spelbreker. Wellicht heeft die overweldigende avondhemel Henk doen besluiten zich te gaan verdiepen in de voor velen onbekende wereld van sterren en planeten.
Vijfendertig jaar lang genoot hij op zijn achtererf van zijn, zoals hij het zelf noemde, uit de hand gelopen hobby. Vaak was hij door de week na zijn werk te vinden in de werkplaats of achter op het erf, druk bezig met de bouw van zijn 'astronomische kunstwerken'. 's Avonds na het journaal verdiepte hij zich in de astronomie of bedacht hij weer een nieuw bouwwerk of instrument om een astronomisch principe met behulp van zoals hij het zelf noemde 'eenvoudige materialen' (hout, ijzer en staalstaven) begrijpelijk te maken. En de zaterdag was natuurlijk de uitgelezen dag in de week om wat langer achtereen aan zijn scheppingen te werken.
Vanaf de zomer van 1988, toen Henk benaderd werd om de deelnemers van het Achterhoekse fietsevenement "Fiets de boer op" toe te laten op zijn achtererf, bezochten duizenden mensen uit de regio en van ver daarbuiten het Achterhoeks Planetarium. En niet in de laatste plaats om de boeiende en humoristische manier waarop Henk moeilijke principes van het universum op een begrijpelijke manier wist duidelijk te maken.
Kort na zijn huwelijk moet Henk aan het bouwen geslagen zijn, want vijf jaar na zijn trouwdag voltooide hij zijn 33cm-spiegeltelescoop. Het eerste bouwwerk was af! Vanaf 1977 kon hij in zijn achtertuin door zijn zelfgebouwde telescoop naar de sterren kijken. De kijker, die afhankelijk van het te gebruiken oculair maximaal 300 keer vergroot, was een technisch hoogstandje dat in die tijd landelijk respect afdwong bij amateurastronomen. In 1985 werd de telescoop in het verenigingsblad van de landelijke Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde uitvoerig besproken.
Henk raakte steeds meer in de ban van de verschijnselen aan het firmament. Hij liet zijn creativiteit de vrije hand met als gevolg dat vele opmerkelijke bouwwerken en instrumenten volgden. En tijdens zijn speurtocht in de bibliotheek van Zutphen kwam hij in de boeken daarbij ook nog eens een aantal bijzondere bouwwerken tegen, zoals de Eiffeltoren en het Atomium. Dat zette hem ertoe om 'tussendoor' deze gebouwen op de schaal 1:60 na te bouwen en tussen zijn astronomische kunstwerken te zetten. Zo ontstond uiteindelijk de wonderlijke wereld van sterren, planeten en beroemde bouwwerken aan de Hoogstraat. Tot zijn overlijden in 2010 bleef hij bezig met bouwen. Als het leven hem langer gegund zou zijn geweest, zouden er ongetwijfeld nog een aantal uitzonderlijke scheppingen op zijn erf verrezen zijn.
Met zijn overlijden kwamen de raderen op het planetariumterrein tot stilstand. Het levenswerk van Henk dreigde, zoals hij het zelf vlak voor zijn overlijden nog verwoordde, te verdwijnen zoals het gekomen was. Tot in 2011 de Stichting Achterhoeks Planetarium Olthof werd opgericht. Kort daarna konden geïnteresseerden weer genieten van de bouwwerken en instrumenten op het achtererf aan de Hoogstraat.
